Самарқанд давлат университети биотехнология кафедраси мудири
Хасанов Нормат Сайдуллаевич
normatxasanov@gmail.com

Кафедра доценти. Биотехнология кафедрасида йўлга қўйилган биотехнологик тадқиқотлар, хусусан, нойоб доривор ўсимликларни in vitro шароитида микроқлонал кўпайтириш, плантацияларини ташкил этиш ҳамда ўсимликларнинг кимёвий таркибини аниқлаш орқали биологик фаол моддаларни фармацевтика саноати учун хом ашё сифатида етказиб бериш йўналишида илмий фаолият олиб бормоқда.

У “Самарқанд ўлмасўти (Helichrysum maracandicum Popov ex Kirp.)ни микроқлонал кўпайтириш” мавзусида 03.00.05 – Ботаника ва 03.00.12 – Биотехнология ихтисосликлари бўйича биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини ҳимоя қилган ҳамда ҳозирда кейинги босқич илмий тадқиқотларини олиб бормоқда.

Нормат Хасанов “Самарқанд бўзночи (Helichrysum maracandicum Popov ex Kirp.) ўсимлигини уруғдан кўпайтириш ва плантациясини ташкил этиш” (AL-5621111988) мавзусидаги амалий лойиҳа тадқиқотларида фаол иштирок этиб, нойоб доривор ўсимликни микроқлонал кўпайтириш усуллари ҳамда адаптация қилиш шароитлари бўйича ҳаммуаллиф сифатида тавсияномалар ишлаб чиққан.

Педагогик ва илмий фаолияти давомида 10 га яқин илмий мақола (Scopus, WoS) ва 20 дан ортиқ тезислар чоп этган.

Ҳаволалар:

Биотехнология кафедраси аъзолари

Аликулов Бегали Сайдуллаевич
balikulov87@gmail.com

Биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD, 2018), доцент (2019). Сўнгги йиллардаги илмий фаолияти чўл ва унга яқин ҳудудларда яшаётган аҳолини энергия билан таъминлашни барқарорлаштириш учун муқобил энергия манбаларини тадқиқ этиш, шунингдек, галофит ўсимликлар эндофит бактерияларининг хилма-хиллиги ва уларни қишлоқ хўжалигида қўллаш имкониятларини ўрганишга қаратилган. Олим томонидан Ўзбекистоннинг адир минтақаларида кенг тарқалган, иқтисодиёт тармоқларида самарали фойдаланилмаётган айрим галофит ўсимликларнинг муқобил энергетик манба ва эндофит бактериялар сифатидаги потенциали бўйича кенг қамровли тадқиқотлар олиб борилмоқда.

Бегали Аликулов муаллифлигида 1 та монография, 40 дан ортиқ илмий мақола ва 60 га яқин тезис чоп этилган. Шунингдек, у 2 та ихтирога патент эгаси.

Олим “Ўзбекистон чўл яйловларидан оқилона фойдаланишнинг интеграллашган ва экологик самарали усулларини ишлаб чиқиш (Қарнобчўл мисолида)” мавзусидаги амалий лойиҳа (2016–2017) ҳамда “Галофит ўсимликлар биомассаси ва чорвачилик чиқиндиларидан биойоқилғилар олишнинг комплекс технологиясини ишлаб чиқиш” мавзусидаги инновацион лойиҳа (2017–2018) доирасида фаол иштирок этган. Лойиҳа натижалари асосида чўл ҳудудларидаги хонадонлар ва фермер хўжаликлари учун “Галофит ўсимликлар биомассаси ва чорвачилик органик чиқиндиларидан биойоқилғилар олишнинг компле кс технологияси” бўйича амалий тавсиянома ҳаммуаллифликда ишлаб чиқилиб нашр этилган.

Педагогик фаолиятида ҳам салмоқли натижаларга эришган. У ўз фаолияти давомида 2 та дарслик (“Нанобиотехнология” – 2019; “Биотехнология” – 2022), 3 та ўқув қўлланма ва 3 та услубий қўлланма муаллифи ҳисобланади.

Scopus ва WoS базаларидаги мақолалари:

Душанова Гавхар Абдукаримовна
dushanovagavhar456@gmail.com

Биология фанлари номзоди, доцент. 2006-йилдан бери Самарқанд давлат университети Биология факультетида фаолият кўрсатиб келмоқда. Ҳозирда Биокимё институти Биотехнология кафедрасида бакалавр йўналиши талабалари учун “Биотехнологияда хавфсизлик масалалари ва биотехнологик таълим”, “Иммунобиотехнология”, “Тиббий биотехнология”, “Фармацевтик биотехнология” фанларидан маъруза ва амалий машғулотлар олиб боради.

Илмий фаолияти молекуляр генетика соҳасида иммун тизим генларининг генетик ва эпигенетик бошқарилишида SNP генетик полиморфизмларининг ролини ўрганишга бағишланган. У томонидан 100 дан ортиқ мақола ва тезислар чоп этилган, 1 та монография, 6 та ўқув қўлланма ва 5 та услубий қўлланма нашр этилган.

Scopus ва Web of Science халқаро базаларидаги мақолалари:
 

Султонова Кумуш Рузимурод қизи
sultonovakumush1990@gmail.com

Султонова Кумуш Рузимурод қизи – кафедра доценти. 2024-йилдан бери биотехнология кафедрасида фаолият юритиб келмоқда. У 2023-йилда “In vitro шароитида Lagochilus inebrians Bunge ўсимлигини микро клонал кўпайтириш” мавзусидаги илмий тадқиқот ишини ҳимоя қилган.

Ҳозирги кунда олиманинг илмий изланишлари “Доривор ўсимликларни микро клонал кўпайтириш ва республикамиздаги турли иқлим шароитига мослаштириш технологиясини такомиллаштириш ва жорий этиш” мавзусида олиб борилмоқда. Тадқиқотлар микро клонал кўпайтирилган ўсимликларни тупроқ-иқлим шароитига мослаштиришдаги муаммоларни бартараф этиш ҳамда янги технологияларни ишлаб чиқиш ва жорий этишга қаратилган.

Илмий фаолияти давомида 30 дан ортиқ мақола ва тезислар чоп этилган. Муаллифликда 1 та монография ва 3 та ўқув қўлланма нашр этилган.

Scopus ва Web of Science базаларида чоп этилган мақолалари:

 

Аҳанбаев Шоҳзод Улуғбек ўғли
shahzodaxanbayev@gmail.com

Шоҳзод Аҳанбаев 2024-йилда биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини олган. Унинг “Изен (Kochia prostrata (L.) Schrad)нинг микро флораси ва унинг биотехнологик потенциали” мавзусидаги илмий тадқиқот ишлари асосида эндофит бактерияларнинг қишлоқ хўжалиги экинларининг ўсиши ва ривожланишини рағбатлантирувчи ҳамда фитопатоген замбуруғларга қарши антифунгал хусусиятларга эгалигини илмий асослаб берган.

Ҳозирги кунда олим эндофит бактериялар ва уларнинг биотехнологик имкониятларига бағишланган тадқиқотлар олиб бормоқда. Шу йўналишда у халқаро Scopus илмий базасида индексланган 5 та илмий мақола ва 30 дан ортиқ илмий тезис чоп этган.

Scopus ва Web of Science базаларида чоп этилган мақолалари:

  •  

 

 

 

Акрамов Ихтиёр Бахтиёр ўғли
 ixtiyor.akramov2431@gmail.com

Акрамов Ихтиёр Бахтиёр ўғли чўл ва унга яқин минтақаларда ўсувчи қурғоқчилик ҳамда шўрланишга чидамли терескен ўсимлиги эндофит микроорганизмларининг хилма-хиллиги, ушбу ўсимликнинг ўсиши ва ривожланишига таъсири, шунингдек, бу бактерияларнинг қишлоқ хўжалиги экинларининг барқарор ривожланишидаги аҳамияти юзасидан илмий изланишлар олиб бормоқда.

Олимнинг “Ceratoides ewersmanniana нинг эндофит микроорганизмлари ва уларни амалиётда қўллашнинг биотехнологик асослари” мавзусидаги фалсафа докторлиги (PhD) бўйича тадқиқотлари бир қатор муҳим илмий натижаларни берган.

Унинг илмий ишларида эндофит бактерияларнинг:

  • қишлоқ хўжалиги экинларини турли зараркунанда замбуруғлар чақирган касалликлардан ҳимоя қилиши,

  • экинларнинг ўсиши ва ривожланишини рағбатлантириши,

  • ҳосилдорликни оширишдаги амалий аҳамияти илмий асослаб берилган.

Бугунги кунга қадар олим томонидан 10 дан ортиқ илмий мақола ва 20 дан зиёд тезислар маҳаллий ҳамда халқаро илмий базаларда чоп этилган.

Scopus ва Web of Science базаларидаги мақолалари:

Мухаммад Азхар Надеем
 azharjoiya22@gmail.com (Асосий)
 azharnadeem22@mersin.edu.tr (Расмий)

Биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
2025-йилдан бери Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети Биотехнология кафедрасида доцент лавозимида фаолият юритиб келмоқда. Шу билан бирга, Туркиянинг Мерсин университетида ҳам ўсимликлар биотехнологияси йўналиши бўйича доцент сифатида ишлаб келади.

У 2019-йилда Болу Абант Иззет Байсал университети Қишлоқ хўжалиги факультетининг Дала экишлари бўлимида “Геномик ҳудудларни аниқлаш ва лубиё (Phaseolus vulgaris L.) гермплазмасида турли агротехник белгилар билан ассоциацияларни ўрганиш (GWAS)” мавзусида PhD диссертациясини ҳимоя қилган.

2020-йилда Сивас Фан ва Технология университетида ассистент-профессор сифатида иш бошлаган ва 2023-йил 27-январда доцент илмий унвонини олган.

Унинг илмий фаолияти давомида ERA-NET SusCrop, COST-Action, TÜBİTAK 1001, 1003, 1007 ҳамда университет (BAP) лойиҳаларида фаол иштирок этган. Асосий илмий йўналиши — ўсимликшунослик, ўсимлик геномикаси, кейинги авлод секвенциялаш (NGS), ДНК молекуляр маркерлари, гермплазма таҳлили ва маркер ёрдамида танлаш (MAS) усулларини дон ва дуккакли экишларда қўллаш.

Ҳозирда у уч нафар PhD ва бир нафар магистратура талабасига илмий раҳбарлик қилмоқда, шунингдек, бир нечта магистр ва докторантларнинг тадқиқотларига муваффақиятли раҳбарлик қилган.

Феофанова Наталия Александровна
 nataly.feofanova@gmail.com

Биология фанлари номзоди, доцент.
2023-йилдан буён Самарқанд давлат университети Биокимё институти Биотехнология кафедрасида доцент лавозимида фаолият юритиб келмоқда. Кафедранинг икки нафар таянч докторанти (PhD) га илмий раҳбарлик қилиб келмоқда.

Илмий фаолияти давомида 2 та ўқув қўлланма ва 120 дан ортиқ илмий мақолалар муаллифи ҳисобланади. Улардан 20 га яқини Scopus маълумотлар базасидаги журналларда чоп этилган бўлиб, ҳирш индекси 5 ни ташкил этади. Шунингдек, Web of Science базасидаги журналларда 10 га яқин илмий мақолалари нашр этилган, шулардан 2 таси Q1, 4 таси Q2 тоифали журналларда чоп этилган.

Шукруллозода Роза Шукрулло қизи
roza_shukrullozoda@mail.ru

Биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD). 2025-йилдан буён Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети Биокимё институтининг Биотехнология кафедраси ассистенти лавозимида фаолият юритиб келмоқда.

Унинг илмий мавзуси: «Самарқанд вилоятининг айрим ёввойи лолаларини микроклонал кўпайтириш биологияси, ўсиши ва ривожланиши».
Ушбу йўналишда умумий 16 та илмий иш, шу жумладан Олий аттестация комиссияси тавсия этган 10 та мақола (шулардан 4 таси республика, 6 таси хорижий журналларда) чоп этилган.

Тадқиқотнинг амалий аҳамияти замонавий ботаника учун жуда долзарб бўлиб, айниқса камёб ўсимлик турларини сақлаш ва қайта тиклаш масалаларига қаратилган.
Диссертация доирасида ишлаб чиқилган микроклонал кўпайтиришнинг биотехнологик усуллари in situ шароитида интродукция ва реинтродукция учун соғлом кўчатлар олиш имконини беради.
Бу усуллар камёб турларни етиштириш харажатларини қисқартириш, табиий популяциялар генетик хилма-хиллигини сақлаш ҳамда ботаника боғлари ва питомниклар ассортиментини кенгайтиришга хизмат қилади.
Амалга жорий этилиши эса импорт кўчатларига боғлиқликни камайтиради ва табиий ландшафтларнинг экологик барқарорлигини оширади.

Чоп этилган мақолалари:

Ниёзов Улуғбек Равшанович
 ulughbekniyozov@gmail.com

Биотехнология кафедраси ассистенти.
2020-йилдан бери Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети Биокимё институти Биотехнология кафедрасида фаолият юритиб келади.
У “Қашқадарё ботаник-географик районининг доривор ўсимликлари” мавзусида илмий тадқиқот ишларини олиб бормоқда.

Дунё аҳолиси фойдаланаётган дори препаратларининг тахминан 65 фоизи таркибида ўсимлик маҳсулотлари мавжудлигини ҳисобга олсак, доривор ўсимликларга бўлган талаб юқори даражада сақланиб қолмоқда. Халқ табобатида доривор ўсимликлар қадим-қадимдан турли касалликларни даволаш ва олдини олишда қўлланилиб келинган.

Қашқадарё вилояти 28 минг км² дан ортиқ майдонни эгаллаб, жануби-ғарбийда Кўҳитанг–Боботоғ тизмалари, шарқда Ҳисор тоғ тизмалари етаклари, марказий қисмда эса Қашқадарё водийси жойлашган. Вилоятда чўл, ярим чўл, дашт, тоғ олди ва тоғли зоналар мавжуд бўлиб, ҳар бир зона флористик таркибини ўрганиш бўйича илмий тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.

Мавзу юзасидан 4 та илмий мақола ва 5 та тезис муаллифи ҳисобланади.

   Scopus ва Web of Science халқаро базаларида эълон қилинган мақоласи:
https://www.sumc.lt/index.php/se/article/view/1590

 

Халилова Севара Абдуманнобовна
 sevara.khalilova.88@mail.ru

Кафедра ассистенти. 2025-йилдан бери Биотехнология кафедрасида фаолият юритиб келади. “In vitro шароитида айрим ўсимлик экстрактларининг иммунокомпитент ҳужайралар метаболизми ва функционал фаоллигига таъсири” мавзусида илмий тадқиқот олиб бормоқда.

Сўнгги ўн йилликларда глобал миқёсда иммун тизим фаолиятининг бузилиши билан кечувчи касалликлар — сурункали яллиғланиш синдромлари, автоиммун патологиялар, аллергик реакциялар ва оппортунистик инфекциялар сонининг ортиши кузатилмоқда. Замонавий тиббиётда қўлланилаётган кўплаб синтетик иммуномодулятор воситалар юқори биологик фаолликка эга бўлишига қарамай, узоқ муддатли қўллашда организмга токсик таъсир кўрсатиши, дори-дармон резистентлиги шаклланиши ҳамда ножўя реакциялар частотасининг ошиб бориши билан чекланади. Шу сабабли, физиологик хавфсизлик даражаси юқори ва кенг терапевтик имкониятларга эга бўлган табиий манбали препаратларга талаб ортомоқда.

Халилова Севара доривор Capparis spinosa L. ўсимлигининг иммуномодулятор ва иммун тизимга таъсирини ўрганиш бўйича илмий тадқиқот ишларини олиб бормоқда.

Мавзу юзасидан 6 та мақола ва 5 та тезис муаллифи.

Scopus ва Web of Science халқаро базаларига кирувчи журналларда эълон қилинган мақоласи:
Studying the proliferation activity of the plant Caper (Capparis spinosa L.). Plant Science Today (open access journal)
  https://doi.org/10.14719/pst.4235

 

Тиллоёва Заррина Фахриддиновна
 zarafrais@gmail.com

Кафедра ассистенти. 2018-йилдан бери Биотехнология кафедрасида фаолият юритиб келади. 2019-йилда Россия Федерацияси Фанлар академияси қошидаги “Паррандачилик технологиялари институти”да, 2025-йил 16-апрелдан 15-майгача Хитой Халқ Республикасининг Хитой Фанлар академияси (CAS) Куньмин Ботаника институтида стажировка ўтаган.

“Бройлерларнинг озуқасини бир ҳужайрали сувўтлар Scenedesmus sp. ва Chlorococcum sp. биомассаси билан бойитиш биотехнологияси” мавзусида илмий тадқиқот олиб бормоқда.

Бугунги кунда дунё миқёсида бир ҳужайрали микросувўтлар биомассасидан саноатнинг турли соҳаларида, жумладан, паррандачилик, балиқчилик, биойоқилғи ва биологик фаол моддалар ишлаб чиқаришда истиқболли биомасса манбаларидан бири сифатида кенг фойдаланилмоқда. Микросувўтларнинг арзон озуқавий муҳитларда тез ўсиши, турли хил метаболит моддаларни, хусусан оқсил ва ёғ кислоталарини тўплай олиш хусусияти уларни биотехнологик тадқиқотлар учун муҳим объектлардан бирига айлантирмоқда.

Ушбу тадқиқот иши доирасида микросувўтлар биомассаси асосида паррандачилик саноати учун арзон ва экологик тоза озуқа қўшимчаларини ишлаб чиқиш ва амалиётда қўллаш имкониятлари ўрганилмоқда.

Мавзу юзасидан 10 дан ортиқ тезислари халқаро ва республика миқёсидаги амалий конференцияларда чоп этилган.

Scopus ва Web of Science халқаро базаларига кирувчи журналларда эълон қилинган мақоласи:
 https://doi.org/10.12911/22998993/189894

Биотехнология кафедраси ҳақида

Генетика илмий мактабининг тарихи “Генетика, селекция ва дарвинизм” кафедраси ташкил этилган пайтдан бошланади. Кафедра 1948-йилда ташкил этилган бўлиб, унинг биринчи мудири С. З. Жалилов эди. Олим раҳбарлигидаги илмий жамоа тут ипак қурти генетикаси ва селекциясини ўрганиш соҳасида кўплаб илмий изланишлар олиб борган.

Ушбу илмий мактаб фаолияти 1965-йилдан бошлаб профессор П. К. Солдатов томонидан давом эттирилган. Бу даврда таниқли генетиклар, жумладан, Новосибирск шаҳрида янги ташкил этилган Фанлар академиясининг Ситология ва генетика институтида фаолият юритган В. В. Хохлов ва бошқа олимларнинг ҳиссаси катта бўлган. Мазкур институт билан ўрнатилган илмий алоқалар Самарқанд давлат университетида Генетика илмий мактабининг шаклланишига туртки берган. Шу асосда узум радиацион мутагенези бўйича ситогенетик йўналишда тадқиқотлар йўлга қўйилган.

СамДУ “Генетика, селекция ва дарвинизм” кафедрасида профессор П. К. Солдатов раҳбарлигида олимлар — З. В. Махмудова, А. А. Азизов, Ю. В. Воинов, В. Б. Эпштейн, А. К. Алексанян, Р. С. Ғайбуллаева ва Н. И. Давиденколар илмий изланишлар олиб бориб, диссертациялар ҳимоя қилганлар. Улар атроф-муҳитни ифлослантирувчи антропоген омиллар, хусусан пестицидларнинг мутаген таъсирини ўрганиш бўйича тадқиқотлар олиб борганлар.

Ўша йилларда амалга оширилган илмий ишлар асосан мутацион ва модификацион ўзгарувчанлик муаммоларининг илмий асосларини ишлаб чиқишга қаратилган бўлиб, бу йўналишдаги натижалар олимлар томонидан ҳимоя қилинган диссертацияларда ўз ифодасини топган.

Биотехнология кафедраси фаолияти (1980–1990-йиллар)

Ўтган асрнинг 80–90-йилларида кафедра қошида С. В. Кан, Ф. Исмаилов, И. Давронов ва бошқа олимлар иштирокида генетик мониторинг ҳамда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш йўналишларида илмий тадқиқотлар жадал олиб борилди.

1983–1986-йилларда профессор П. К. Солдатов раҳбарлигидаги илмий жамоа Экспериментал метрология институти билан ҳамкорликда “Пахтачиликда қўлланиладиган пестицидлар ва минерал ўғитларнинг мутаген таъсирини ўрганиш” мавзусида хўжалик шартномаси асосида илмий изланишлар олиб борган. Ушбу тадқиқотлар ўша даврда атроф-муҳитнинг генетик хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этган.

Кафедрада ўқитиладиган фан дастурлари

Бакалавр йўналиши:

  • Ҳужайра биологияси

  • Генетика

  • Биотехнология

  • Биоинформатика

  • Геномика асослари

  • Биотехнологияга кириш

• Агробиотехнология
• Нанобиотехнология
• Тиббиёт биотехнологияси
• Биологик жараёнлар жараёнлари (БЖЖ)
• Биотехнологик тизимлар ва ускуналар (БТУ)
• Ген ва ҳужайра муҳандислиги
• Оқсиллар ва ферментлар муҳандислиги
• Биостатистика
• Эволюцион назария
• Саноат биотехнологияси
• Ситология ва генетика асослари
• Микроб биотехнологияси

Магистратура фанлари:

• Биоспецификлик асослари
• Иммунобиотехнология
• Молекуляр биотехнология
• Биоинформатика ва геномика асослари
• Нанобиотехнология
• Замонавий генетика асослари
• Ирсия ва ўзгарувчанлик
• Эволюцион генетика
• Биологик фаол ва доривор моддалар биотехнологияси
• Оқсиллар ва ферментлар муҳандислиги

Kafedra hayotidan fotolavhalar